Cây trinh nữ hoàng cung: Công dụng, cách dùng và các bài thuốc quý

Cây trinh nữ hoàng cung là thảo dược quý trong dân gian giúp điều trị các bệnh nguy hiểm. Tuy nhiên để sử dụng một cách an toàn người bệnh cần nắm được công dụng, cách dùng, và những lưu ý về loài cây này.

Trinh nữ hoàng cung là cây gì?

Trinh nữ hoàng cung là cây dược liệu quý và quen thuộc với người Việt. Loại cây này có tên khoa học là Crinum latifolium L, còn trong dân gian thường gọi cây thuốc này là cây náng lá rộng, tỏi lơi lá rộng, vạn châu lan, thập bát học sĩ,..

Đặc điểm cây trinh nữ hoàng cung

Trinh nữ hoàng cung (vạn châu lan) là một loại cỏ, có thân giống củ hành tây to, đường kính khoảng 10-15cm. Từ thân hành mọc rất nhiều củ con có thể tách ra để trồng riêng dễ dàng.

Lá cây dược liệu này mỏng, dài từ 80-100cm, rộng 5-8cm, ở hai bên mép lượn sóng mềm mại. Trên lá có các gân song song với nhau, mặt trên lõm thành rãnh mặt dưới có sống nổi rõ.

Các bẹ lá trinh nữ úp sát vào nhau tạo thành thân giả dài khoảng 10-15cm, đầu bẹ là nơi sát đất có màu đỏ tím.

Hoa trinh nữ hoàng cung mọc thành từng tán gồm 6-18 hoa, cánh hoa màu trắng có điểm màu tím đỏ.

Phân bố

Thảo dược này có nguồn gốc từ đất nước Ấn Độ. Ngoài ra chúng còn được trồng phổ biến ở các nước như Thái Lan, Malaysia, Lào, Philippin, Việt Nam và phía nam Trung Quốc.

Ở nước ta loài cây này được trồng ở cả 3 miền Bắc- Trung- Nam. Trong đó các tỉnh Long Thành, Bà Rịa – Vũng Tàu, Huế, Lâm Đồng,… là những tỉnh trồng nhiều nhất.

Thu hái và sơ chế

Người ta có thể thu hoạch vạn châu lan vào tháng 6-7 hàng năm. Bộ phận chủ yếu được thu hái làm dược liệu là lá bánh tẻ. Sau khi thu hoạch người ra sẽ đem rửa sạch, dùng tươi hoặc trần qua nước sôi, thái nhỏ phơi khô hoặc sao vàng để dùng dần.

Ở một số nước khác người dân còn dùng cả cán hoa, thân hành của cây thái nhỏ phơi khô.

Thành phần hóa học

Thành phần chính của vạn châu lan là alkaloid. Trong đó các alkaloid được chia thành 2 nhóm rõ rệt:

• Dị vòng: ambelin, crinafolidin, crinafolin…có tác dụng ức chế sự phát triển của tế bào u
• Không dị vòng: luteolin, latisodin, beladin

Ngoài ra các nhà khoa học còn tìm thấy các từ dịch chiết của thân và rễ vạn châu lan glucan A, glucan B.
Cũng theo nghiên cứu ngoài các hợp chất trên thì thảo dược này còn chứa đến 11 loại axit amin, 11 loại alkaloid cùng nhiều axit hữu cơ và các hoạt chất có lợi khác

Cách phân biệt cây trinh nữ hoàng cung

Trinh nữ hoàng cung thường bị nhầm lẫn với náng hoa trắng, cây lan huệ. Vì vậy để đảm bảo an toàn, người dùng nên học cách phân biệt loài cây này với các loại cây dại khác, tránh nhầm lẫn dẫn đến phản tác dụng gây ngộ độc rất nguy hiểm

Phân biệt với cây Náng hoa trắng

• Lá tươi: Lá của trinh vạn châu lan mỏng và xanh nhạt. Còn lá cây náng to dày và màu xanh đậm. Tuy nhiên 2 loại cây này thường bán dưới dạng lá khô nên để phân biệt sẽ khó hơn nhiều.
• Lá khô: Mùi của trinh nữ hoàng cung sau khi khô có mùi thơm đặc trinh do lá có tinh dầu. Còn lá cây náng khi phơi khô sẽ có mùi ngai ngái, không thơm.
• Củ: Củ của vạn châu an mà tráng, hình tròn, còn củ của cây náng màu đỏ nhạt, hình bầu dục.
• Hoa: Hoa náng có màu trắng trong khi vạn châu an lại có hoa màu hồng nhạt.

Phân biệt với cây lan huệ

Nếu nhìn tươi rất dễ để phân biệt 2 loại cây này, tuy nhiên nếu phơi khô thì cần phải hết sức tinh ý mới có thể nhận ra đâu là vạn châu an. Dưới đây là một số đặc điểm khác biệt của 2 loài cây này.

• Lá tươi: Lá lan huệ nhỏ và dài đều còn lá vạn châu an thì to bản nhưng thon gọn về sau.
• Lá khô: Lan huệ sau khi phơi khô không có mùi thơm đặc trưng giống trinh nữ hoàng cung.
• Hoa: Hoa là điểm khác biệt rõ nhất giữa 2 loài cây này. Nếu hoa lan huệ màu đỏ đậm, trắng và có mùi thơm đậm. Thì hoa của vạn châu an lại màu hồng nhạt, hương thơm nhẹ nhàng.
• Củ: Củ của lan huệ thường nhỏ hơn củ của trinh nữ hoàng cung.

Cây trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì

Nhờ các dược chất dồi dào trinh nữ hoàng cung là một trong những thảo dược có tác dụng chữa bệnh cực hiệu quả. Cùng khám phá những tác dụng tuyệt vời của loài cây này trong phần dưới đây

Phòng và điều trị u nang buồng trứng, u xơ cổ tử cung

Các alkaloid trong vạn châu lan nhất là các cronin, crinamidin, augustamin có khả năng chống ung thư, tăng miễn dịch, giảm đau, kháng viêm hiệu quả. Do đó, loại dược liệu này thường được dùng để điều trị các bệnh về u nang buồng trứng, u xơ cổ tử cung, u xơ tiền liệt tuyến,..

Ngoài ra, với cơ chế ngăn chặn sự hình thành và phát triển của các khối u, hỗ trợ tiêu viêm, chống oxy hóa hiệu quả trinh nữ hoàng cung còn có khả năng ngăn chặn sự phát triển và di căn của các tế bào ung thư, giúp điều trị ung thư tử cung tốt.

Tác dụng chống oxy hóa:

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra dịch chiết của loài cây này có khả năng chống oxy hóa cao hơn các dược liệu khác với chỉ số ORAC khoảng 1610± 150 μmol TE/g. Tác dụng chống oxy hóa của trinh nữ hoàng cung có thể giúp cơ thể chống lại các gốc tự do có hại cho cơ thể, từ đó phòng ngừa các các khối u phát triển và hỗ trợ điều trị hiệu quả vấn đề viêm nhiễm.

Tăng khả năng miễn dịch

Các hoạt chất trong vạn châu lan khả năng tác động lên hệ miễn dịch của cơ thể ở mức độ phân tử, từ đó kích thích sản sinh tế bào miễn dịch Lympho T, hoạt hóa mạnh tế bào lympho trong máu, ức chế một số cytokine gây viêm, kìm hãm hoạt động của vi khuẩn. Nhờ đó giúp cơ thể tăng sức đề kháng, chống lại nguy cơ gây hại cho cơ thể từ các tác nhân bên ngoài

Tác dụng chống viêm, kháng sinh

Các hoạt chất lycorin, alkaloids, flavonoids trong vạn châu lan có khả năng ức chế sự xâm nhập và phát triển của một số loại virus, vi khuẩn gây bệnh. Bệnh cạnh đó loại thảo dược quý này còn chứa các hoạt chất crinamidin có tác dụng chống viêm cực tốt. Do đó từ xưa người ta đã biết tận dụng cây trinh nữ hoàng cung trong điều trị các bệnh về viêm khớp, nhiễm trùng, mụn.

Cây trinh nữ hoàng cung trị được bệnh gì?

Với những công dụng tuyệt vời trên, người ta thường dùng trinh nữ hoàng cung để điều trị một số bệnh dưới đây:

• Theo y học hiện đại, trinh nữ hoàng cung dùng để điều trị các bệnh: U tuyến tiền liệt, u xơ tử cung,tụ máu, đau khớp, viêm phế quản, viêm họng, u vú, rong kinh
• Theo Y học cổ truyền Ấn Độ thân hành của vạn châu lan thường dùng để trị : Mụn nhọt, áp xe mưng mủ, thấp khớp. Chiết dịch của lá thì dùng để trị đau tai.
• Còn ở tại Campuchia người ta dùng thảo dược này để ngừa thai.

Theo các chuyên gia, hiện nay  chưa có nghiên cứu khoa học nào chỉ ra tác dụng phụ của thảo dược này khi điều trị các bệnh u xơ tử cung, u nang buồng trứng, và một số bệnh liên quan khác. Vì vậy, mọi người có thể yên tâm khi sử dụng. Tuy nhiên cần phải chọn đúng các sản phẩm thì trinh nữ hoàng cung tránh nhầm lẫn sang các thảo dược khác để kết quả điều trị đạt tốt nhất.

Các bài thuốc trị bệnh từ trinh nữ hoàng cung

Công dụng điều trị các bệnh liên quan của trinh nữ hoàng cung đã được cả y học cổ truyền và y học hiện đại chứng minh công nhận. Dưới đây là một số bài thuốc được điều chế từ loại thảo dược quý hiếm này

Giảm đau khớp, tụ máu

• Cách 1: Dùng lá vạn châu lan rửa sạch rồi thái nhỏ thành khúc đem lên bếp sao vàng. Đập dập lá rồi đắp lên vùng cần điều trị, đắp liên tục vài hôm sẽ thấy triệu chứng giảm rõ rệt.
• Cách 2: Chuẩn bị 6g quốc lão và 20g mỗi loại gồm củ trinh nữ hoàng cung, huyết giác, dây đau xương, lá cối xay đem sắc lên rồi chắt lấy nước dùng trong ngày.
• Cách 3: Lấy thân hành vạn châu lan đem nướng lên sau đó giã nát rồi đắp vào vùng bị đau, có màu bầm. Thực hiện ngày 2 lần, liên tục vài ngày sẽ thấy chỗ máu bầm tan ra.

Chữa dạ dày, ung thư vú

• Cách 1: Lấy 3 lá vạn châu lan tươi đem làm sạch thái thành từng khúc nhỏ rồi cho vào nồi cùng 2 bát nước. Đun sôi hỗn hợp trên đến khi còn ¼ lượng nước thì tắt bếp, chia làm 3 phần uống sau ăn trong ngày.
• Cách 2: Lấy 200g lá vạn châu lan khô sắc với 2 bát nước cho đến khi còn khoảng ½ bát nước thì tắt bếp, chắt nước dùng sau ăn.

Các bài thuốc này thực hiện liên tục trong 20 ngày sau đó dùng 10 ngày và lại uống tiếp.

Điều trị bệnh viêm phế quản, ho

• Cách 1: Đem sắc 200ml nước với các nguyên liệu cam thảo dây 6g, ô phiến 10g, trinh nữ, tạng bạch bì mỗi thứ 20g. Sau khi còn ½ nước thì tắt bếp chia làm 3 phần để uống trong ngày.
• Cách 2: Hương tư tử 6g, lá bồng bồng, lá táo chua mỗi thứ 12g, lá trinh nữ hoàng cung 20g. Đem sắc và uống như cách trên.

Trị mụn nhọt:

• Cách 1: Lấy lá hoặc của vạn châu lan giã nát rồi đắp vào vùng bị mụn.
• Cách 2: Dùng cườm thảo đỏ 6g, trinh nữ hoàng cung và bèo cái mỗi thứ 20g sắc lên rồi uống 3 lần trên ngày vào sáng, trưa, tối.
• Cách 3: Sắc 20g lá trinh nữ hoàng cung, 20 g kim hoa ngân, 6g cườm thảo đỏ chia làm 2 lần uống trong ngày.

Trị u xơ tiền liệt tuyến

• Cách 1: Kết hợp 6g hương tư tử, 20g lá trinh nữ, 12g xa tiền tử sắc với 2 bát nước, đến khi còn khoảng 1 bát thì tắt bếp chia thành 2 phần uống trong ngày.
• Cách 2: Lấy 20g lá trinh nữ khô đem đun sôi với 200ml nước đến khi còn khoảng 100ml nước thì dừng lại. Chia nước thuốc thành 3 lần dùng hết trong ngày.
• Cách 3: Chuẩn bị lá cây trinh nữ, lá huyết giác, ba kích, rễ ngưu tất nam, hương tư tử đem nấu thành nước uống. Chia 3 phần uống vào sáng, trưa, tối, tuyệt đối không để nước thuốc qua đêm.

Trị bệnh phụ khoa như chảy máu âm đạo, u xơ, rong kinh

• Cách 1: Kết hợp hương tử tư, hoàng cầm, rễ cỏ xước, hạ thảo khô, lá trinh nữ khô. Đem tất cả nguyên liệu trên đi sắc với nước đun nhỏ lửa cho đến khi còn ½ lượng nước ban đầu thì tắt bếp, chắt nước chia làm 3 phần dùng sau bữa ăn. Nhất định không dùng nước thuốc đã để qua đêm.
• Cách 2: Dùng lá sen, ngải cứu tươi, dừa dại, ích mẫu, tương tử tư, trinh nữ hoàng cung. Sắc và uống như cách trên.
• Cách 3: Nguyên liệu trinh nữ, sao đen, hương tử tư sắc với nước rồi uống trong ngày, mỗi lần uống từ 2-3 lần chỉ uống sau ăn

Viêm họng hạt

Lấy ⅓ lá cây trinh nữ kết hợp với rễ dằng xay. Cho 2 nguyên liệu trên ngâm qua nước muối rồi rửa thật sạch, để ráo nước. Sau đó đem nhai kĩ hỗn hợp trên cùng với vài hạt muối trắng đẻ dịch chiết tiết ra từ từ ngấm vào cổ họng, phần bã thuốc nhổ bỏ đi. Mỗi ngày dùng 2 lần, dùng liên tục cho đến khi bệnh giảm.

Hỗ trợ điều trị ung thư vú, đại tràng, cổ tử cung

Dùng lá trinh nữ, nga truật mỗi thứ 20g, lá đu đủ khô 50g, xuyên điền thất 10g đem sắc với 3 chén nước, đến khi nước cạn còn khoảng 1 chén thì tắt bếp, chia nước thành 3 phần và uống sau bữa ăn sáng, trưa, tối.

Điều trị dị ứng, nổi mẩn cho da

Chuẩn bị 20g mỗi thứ trinh nữ hoàng cung, ngân hoa thám, 12g ké đầu ngựa, 6g cườm thảo đỏ. Các vị thuốc trên sau khi làm sạch cho vào sắc lấy nước đặc rồi chia ra uống 3 lần/ ngày.

Những lưu ý khi dùng cây trinh nữ hoàng cung

Dù là thảo dược quý hiếm và công dụng Để quá trình điều trị bệnh đạt hiệu quả, khi sử dụng cây thuốc này người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Lựa chọn địa chỉ bán uy tín, tránh mua nhầm với náng trắng hoặc lan huệ làm ảnh hưởng kết quả điều trị.
• Tuyệt đối không được ăn rau muống khi đang dùng các bài thuốc trị bệnh từ trinh nữ hoàng cung
• Không tự ý kết hợp trinh nữ hoàng cung với các bài thuốc khác tránh tình trạng tương tác thuốc, dẫn đến phản tác dụng. Trong trường hợp cần kết hợp thì phải tuân theo liều lượng và chỉ định của bác sĩ.
• Không dùng trinh nữ hoàng cung cho phụ nữ có thai, bệnh nhân suy gan, suy thận

Trinh nữ hoàng cung giá bao nhiêu, bán ở đâu?

Theo khảo sát trên thị trường, hiện giá bán của trinh nữ hoàng cung đang giao động như sau:

• Trinh nữ hoàng cung khô với mức giá khoảng 150,000đ/ 1kg trở lên.
• Dạng trà có giá giao động từ 50,000đ/ hộp 30 túi khoảng 150g
• Dạng cao có giá là 125,000/100g trở lên tùy vào phần trăm dưỡng chất.
• Dạng thực phẩm chức năng, mỹ phẩm chiết xuất từ trinh nữ hoàng cung hiện chưa có mức giá cụ thể. Giá của chúng phụ thuộc vào thành phần kết hợp, cơ sở sản xuất, công ty phân phối,..

Lưu ý: Khi lựa chọn nơi mua thảo dược này người dùng cần lựa chọn những cơ sở y học cổ truyền, nhà thuốc đông y uy tín để đảm bảo mua đúng cây, tránh nhầm lẫn gây ảnh hưởng đến quá trình điều trị.

Hy vọng bài viết trên đây đã cung cấp cho bạn kiến thức cơ bản về công dụng, cách dùng và các bài thuốc từ trinh nữ hoàng cung. Tuy nhiên để đảm bảo sức khỏe của ban thân tốt nhất trước khi sử dụng thảo dược này để trị bệnh người dùng nên hỏi qua ý kiến của các bác sĩ.