Cây bìm bịp: Công dụng, cách dùng và các bài thuốc trị bệnh hiệu quả

Cây bìm bịp là loại cây được sử dụng phổ biến tại các vùng quê Việt Nam. Loài cây này được biết đến với nhiều công dụng quý hiếm như: chữa bệnh về gan, cải thiện huyết huyết áp, giảm đau nhức xương khớp hiệu quả.

Cây bìm bịp là gì?

• Tên khác là: Cây xương khỉ, cây mảnh cộng, lá cầm, ưu độn thảo.
• Tên tiếng anh: Clinacanthus nutans

Đặc điểm bên ngoài

Bìm bịp được biết đến là một loại thuốc Nam quý hiếm. Có thân nhỏ, mọc thành từng bụi, cao từ 2-3m. Thân bìm bịp hình trụ, chuyển thành màu vàng khi khô.

Lá nguyên, có cuống ngắn, đỉnh lá nhọn, mặt nhẵn màu xanh thẫm, mềm, dài từ 7-9cm, rộng khoảng 2-2,5cm. Mặt dưới lá có các gân. Lá non bìm bịp non có thể dùng nấu canh ăn, lá khô có mùi thơm cơm nếp nên thường dùng để làm bánh.

Cây bìm bịp thường ra hoa vào mùa xuân và kết trái vào mùa hạ. Hoa màu đỏ hoặc hồng, rủ xuống ở ngọn.

Tràng hoa có 2 môi mỏng, môi dưới có 3 răng, bao phấn vàng xanh, quả hình chùy có 4 hạt, mỗi quả dài khoảng 1,5cm.

Phân bố, thu hoạch, chế biến

Loài cây này có nguồn gốc tại các nước nhiệt đới Châu Á. Chúng mọc hoang và được trồng phổ biến ở các Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh miền Bắc và miền Nam nước ta.

Toàn thân bìm bịp từ thân, rễ, lá,… đều có thể sử dụng làm thuốc hoặc chế biến các món ăn. Sau khi thu hoặc xong người ta có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần đều được. Loài cây này có thể thu hoạch vào bất cứ thời điểm nào trong năm

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra trong cây bìm bịp chứa rất nhiều khoáng chất, vitamin, các hoạt chất quý như tanin, flavonoid, glycosid,.. Những thành phần này có tác dụng trị mụn rộp ở miệng khá hiệu quả.

Ngoài ra người ta cũng chỉ ra rằng, loại thảo dược này chứa rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Trong đó:

• Hàm lượng đạm: 3,2%
• Chất béo: 1,1%
• Chất xơ: 1,4%
• Canxi: 147 mg/ 100g

Tác dụng của cây bìm bịp

Từ lâu, người dân ở các vùng nông thôn đã biết tận dụng lá cây bìm bịp để chế biến các món ăn như luộc chín, nấu canh, ăn lẩu,.. nhằm cung cấp chất dinh dưỡng, bồi bổ cho cơ thể.

Tuy nhiên điều tuyệt vời hơn cả, loài cây này còn được mệnh danh là món quà ban tặng của thiên nhiên với nhiều công dụng trị bệnh hiệu quả.

Theo đông y

Cây bìm bịp có vị ngọt, tình bình, mùi thơm đặc trưng, dùng để thanh nhiệt, giải độc, làm mát gan, mát cơ thể, lợi tiểu hiệu quả.

Ngoài ra ở một số quốc gia khác người ta còn dùng cây bìm bịp với nhiều công dụng tuyệt vời khác như:

• Tại Trung Quốc người ta dùng loài cây này để điều trị tình trạng tụ máu, bầm tím, bong gân, thấp khớp, vàng da, thiếu máu, và giúp xương nhanh lành
• Ở Thái Lan: Loài cây này có tác dụng trị rắn, bọ cạp cắn, hoặc điều trị bệnh lý, bệnh sốt.
• Ở Indonesia: Cây bìm bịp được đánh giá cao với tác dụng chữa bệnh lỵ, bệnh tiểu đường, bệnh gắt đáy.

Theo Tây y

Các công trình nghiên cứu khoa học hiện đại cho thấy các hoạt chất flavonoid, glycerol, cerebrosid, glycosid trong cây bìm bịp có khả năng làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư nên thường được dùng để điều trị các bệnh về ung thư.

Tuy nhiên cần phải nói thêm các hoạt chất trong bìm bịp không có công dụng thần thánh “chữa khỏi bệnh ung thư” như lời đồn. Bởi hiện tại chưa có một nghiên cứu khoa học nào tìm ra hoạt chất có khả năng tiêu diệt tận gốc tế bào ung thư. Vì vậy, người bệnh cần tỉnh táo trước những tin đồn thất thiệt tránh tiền mất tật mang.

Bên cạnh đó, với lượng vitamin, khoáng chất, chất béo, chất xơ dồi dào thảo dược này còn có những tác dụng tuyệt vời sau:

• Cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, giúp tăng sức đề kháng chống lại các tác nhân gây hại cho sức khỏe.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh viêm họng, viêm dạ dày, các bệnh ngoài da như vàng da,…
• Hỗ trợ làm mát gan, lợi mật, điều trị viêm gan, cải thiện huyết áp, lưu thông máu tốt
• Cây bìm bịp hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp, phong tê thấp, còi xương, gãy xương nhanh chóng.
• Giúp giảm men gan, phục hồi chức năng gan bị tổn thương do rượu bia nhiều.

Cách dùng cây bìm bịp và liều lượng quy định

Bìm bịp vốn là cây cỏ mọc hoang, gần gũi với người dân vùng nông thôn. Chúng được sử dụng theo nhiều cách khác nhau như:

• Luộc làm rau ăn hoặc nấu canh ăn hàng ngày. Cách làm này thường chỉ dùng lá non
• Phơi khô, hãm lấy nước dùng mỗi ngày, Liều lượng 30-40g/ ngày
• Dùng thân sao vàng rồi ngâm rượu uống.Uống mỗi ngày 15ml để chữa đau bụng, tiêu chảy, say xe hoặc dùng để bôi đắp lại các vùng thương, đau nhức ngoài da.

Cây bìm bịp trị bệnh gì?

Không chỉ dùng làm món ăn ngon miệng, bổ dưỡng. Cây bìm bịp còn được tận dụng làm nguyên liệu trong các bài thuốc trị bệnh hiệu quả, từ các bệnh đơn giản đến phức tạp. Dù chỉ là các bài thuốc dân gian truyền miệng, sao rất hiệu quả và được nhiều người áp dụng.

Hỗ trợ điều trị ung thư

Để điều trị ung thư, người bệnh có thể tham khảo 2 bài thuốc dưới đây. Mỗi bài thuốc sẽ phù hợp với từng giai đoạn của bệnh.

• Giai đoạn đầu ung thư: Người bệnh lấy 10 lá bìm bịp đem rửa thật sạch rồi nhai kỹ và nuốt để các hoạt chất thấm sâu vào các tế bào. Ngày thực hiện 5 lần, duy trì liên tục trong 3 tháng để các triệu chứng giảm dần. Trong trường hợp bệnh ung thư kéo dài có thể tăng liều lên 15 lá/ lần, ngày ăn 6 lần
• Ngừa ung thư tái phát, di căn: Bạn lấy 30g mỗi thứ cây bìm bịp, cây xạ đen, 20g hoa đu đủ đem sắc với 1,5 lít nước đến khi nước cạn còn khoảng 1 lít nước thì tắt bếp rồi chắt nước dùng

Lưu ý: Khi sử dụng cây bìm bịp điều trị ung thư, người bệnh nên hỏi trước ý kiến của bác sĩ về liều lượng, cách dùng và những tương tác có thể xảy ra để đảm bảo an toàn

Chữa viêm gan, xơ gan

Cũng nhờ công dụng thanh nhiệt, giải độc tốt nên thảo dược này thường dùng để điều trị các bệnh về gan.

Có 2 cách để dùng cây bìm bịp chữa bệnh về gan.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 30g cây bìm bịp; 20g râu ngô; 15g mỗi thứ trần bì, vọng cách, 10g sâm đại hành. Đem các nguyên liệu trên đi làm sạch rồi sắc với 1,5 lít nước đến khi còn 800ml thì dùng lại chắt nước uống trong ngày.
• Bài thuốc 2: Kết hợp 30g bìm bịp, 20g râu ngô, 15g sâm đại hành, 12g mỗi thứ vọng cách, lá quao, 10g trần bì. Nguyên liệu trên cho vào ấm sắc với 100ml, đun sôi trong khoảng 30 phút thì tắt bếp lấy nước dùng.

Chữa các bệnh về xương khớp

Những người hay làm việc nặng, ngồi sai tư thế, người trung niên bị đau xương khớp đều có thể dùng bìm bịp để điều trị vừa an toàn lại hiệu quả. Dưới đây là một số bài thuốc điều trị xương khớp hiệu quả, được nhiều người áp dụng.

• Dùng bìm bịp khô: Lấy 1 nắm bìm bịp khô cho vào ấm pha với nước sôi sau đó chắt nước dùng nhiều lần trong ngày để giảm đau nhức các khớp.
• Dùng dạng đắp: Chuẩn bị 50g mỗi thứ đại hành sâm, lá ngải cứu, 80g lá bìm bịp. Đem nguyên liệu trên đi rửa với nước để hết đất cát. Sau khi ráo nước thì cho vào cối giã nát, trộn thêm một ít giấm cho đều sau đó cho lên bếp rang nóng. Chờ cho hỗn hợp trên nguội thì dùng đắp vào chỗ đau dùng gạc cố định lại. Người ta thường thực hiện trước khi đi ngủ để qua đêm chỗ băng bó để đạt hiệu quả tốt nhất. Thực hiện liên tục trong 10 ngày sẽ thấy triệu chứng đau nhức khớp giảm đáng kể.
• Chữa đau xương khớp dai dẳng: Nếu bị đau xương khớp lâu năm bạn có thể thử cách này. Dùng 20g gối hạc, tầm gửi dâu, cổ trầu và 30g bìm bịp rửa sạch cho vào nồi đun sôi với 1,5 lít nước đến khi còn ½ lượng nước thì tắt bếp chia làm 3 lần uống hết trong ngày.
• Thuốc chữa đau lưng: Chuẩn bị 12g mỗi thứ đương quy, bìm bịp, đỗ trọng, dây trầu cổ, cẩu tích, ba kích nhục, đậu đen đã sao, 16g mỗi thứ thục địa chế, tăng ký sinh, 10g dây tơ hồng xanh. Sau khi làm sạch với nước thì sắc với 1,5 lít nước trong 120 phút, sau đó chia làm 3 phần để uống. Tuyệt đối không ăn rau muống, măng, cà, thịt gà, cà chua khi dùng bài thuốc này.

Chữa bệnh trĩ

Thay vì sử dụng các phương pháp điều trị tốn kém như: phẫu thuật cắt trĩ,…rất nhiều người đã tin tưởng lựa chọn thảo dược này để điều trị.

• Lấy khoảng 7-10 lá bìm bịp tươi đem rửa sạch với nước muối loãng rồi giã nát đem đắp lên vùng hậu môn bị trĩ, ngày thực hiện 2 lần tình trạng đau rát, sa búi trĩ sẽ cải thiện rõ.

Miệng lở loét

Lấy 1 nắm lá bìm bịp to đem rửa sạch rồi giã nát. Sau đó cho thêm một ít nước lọc vào để chắt lấy nước cốt uống. Dùng phần bã đắp lên chỗ bị lở loét. Tiến hành 2 lần/ tuần. Ngoài ra bạn nên kết hợp với súc miệng bằng nước muối và vệ sinh răng miệng sạch sẽ hàng ngày.

Điều hòa huyết áp

Ngoài nổi tiếng với công dụng điều trị các bệnh về xương khớp, ung thư, gan… cây bìm bịp còn được biết đến với vai trò điều hòa huyết áp.

• Cách 1: Bạn chỉ cần lấy lá và rễ cây bìm bịp đem phơi khô rồi hãm nước uống hàng ngày
• Cách 2: Dùng 9 lá cây bìm bịp tươi sau đó nhai rồi nuốt từ từ sau đó nằm nghỉ để huyết áp trở lại bình thường.

Đối tượng nên dùng

Những bệnh nhân dưới đây có thể sử dụng cây bìm bịp để điều trị các bệnh liên quan.

• Bệnh nhân mắc các bệnh về gan như: viêm gan, vàng gan, xơ gan, ung thư gan,…
• Người già, người làm việc nặng bị đau nhức xương khớp, chấn thương gãy xương, phong tê thấp.
• Những bệnh nhân ung thư có thể sử dụng để ức chế các tế bào ung thư phát triển
• Người bị các bệnh về dạ dày, viêm họng, viêm xoang,..
• Người nóng trong người, nhiệt miệng, nổi mụn
• Ngoài ra thảo dược này có thể dùng cho cả những người sức khỏe bình thường dưới dạng các món ăn bổ dưỡng.

Đối tượng không nên dùng

Cũng giống như các thảo dược quý khác, trong bìm bịp cũng có một số hoạt chất có khả năng tương tác và gây hại cho một số đối tượng. Vì vậy trước khi sử dụng người bệnh cần hỏi kĩ bác sĩ  để biết có nên dùng hay không. Dưới đây là một số đối tượng không nên dùng cây bìm bịp để tránh tác dụng phụ.

• Cây bìm bịp có tính mát nên những người thể hàn hoặc huyết áp thấp không nên dùng. Vì chúng có thể khiến huyết áp tụt đột ngột, rất nguy hiểm
• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cần tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi dùng
• Những người đang điều trị thoái hóa đốt sống bằng bìm bịp cần tuyệt đối kiêng măng.

Những lưu ý khi dùng cây bìm bịp

Dù có nhiều công dụng cho sức khỏe nhưng khi sử dụng bạn cần lưu ý một số vấn đề sau.

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thảo dược này để điều trị bệnh.
• Tuân thủ liều dùng quy định không nên quá lạm dụng để tránh những tác dụng phụ không mong muốn
• Khi dùng cây bìm bịp tươi cần rửa thật sạch để loại bỏ đất cát và các vi khuẩn, virus đang bám trên cây
• Đối với bìm bịp khô đã bị ẩm, mốc không nên dùng tránh tình trạng bội nhiễm
• Tuyệt đối không dùng thuốc Tây trong quá trình dùng cây bìm bịp. Trong trường hợp bắt buộc thì dùng cách nhau khoảng 30-45 phút.
• Nước bìm bịp sau khi chế biến cần phải dùng hết trong ngày, tránh để qua đêm vi khuẩn sẽ xâm nhập gây ảnh hưởng sức khỏe.
• Nên hạn chế sử dụng rượu, bia, thuốc lá trong quá trình sử dụng thảo dược này để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả.

Mua cây bìm bịp ở đâu, giá bao nhiêu

• Theo khảo sát trên thị trường hiện nay giá cây bìm bịp khô giao động từ 180,000/1kg trở nên. Đa số mọi người đều ưa chuộng dùng loại này vì dễ sử dụng, bảo quản được lâu.
• Để mua được thảo dược này tốt nhất người bệnh nên lựa chọn các cơ sở y học cổ truyền, nhà thuốc Đông y để đảm bảo uy tín và chất lượng sản phẩm. Tránh mua sản phẩm trôi nổi trên mạng không rõ nguồn gốc, xuất xứ có thể gây ảnh hưởng kết quả điều trị thậm chí nguy hiểm cho sức khỏe.

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây bìm bịp từ đặc điểm nhận dạng, công dụng, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng. Hy vọng sẽ giúp các bạn hiểu kĩ hơn về loại thảo dược dân gian này và có những cách dùng phù hợp. Cần lưu ý rằng, trong quá trình sử dụng nếu thấy cơ thể có những biểu hiện lạ thì người bệnh cần dừng dùng cây bìm bịp ngay và đi gặp bác sĩ sớm.